Otkriven impozantni udarni krater ispod leda Grenlanda
Međunarodni tim istraživača otkrio udarni krater meteorita prečnika oko 31 kilometar. Krater se nalazi ispod dubokog sloja leda koji pripada glečeru Hijavata na severozapadu Grenlanda.
Tekst: Nevena Grubač
U fantastičnom međunarodnom naporu, tim istraživača otkrio je na Grenlandu udarni krater meteorita, skriven ispod oko 800 metara leda. Krater je impozantnih dimenzija, i meri 300 metara dubine, a pruža se čitav 31 kilometar u prečniku. Drugim rečima, dovoljno je veliki da u sebe smesti Vašington D.C. ili Pariz. Ovi brojevi ga čine jednim od 25 najvećih udarnih kratera na Zemlji, a svakako prvim pronađenim, nezavisno o veličini, na Grenlandu.
Grupa je, na čelu sa naučnicima sa Univerziteta u Kopenhagenu i iz Prirodnjačkog muzeja Danske, otkrila krater još 2015. godine, koristeći podatke dobijene iz Nase. Bile su potrebne čitave tri godine da bi se otkriće verifikovalo, što je konačno i objavljeno 14. novembra u naučnom žurnalu Science Advances.
Otkriće je nastalo zahvaljujući novoj topografskoj mapi koja pokazuje površinu Grenlanda ispod debelih slojeva leda. Sama mapa je proizvod Nasine tehnologije radara koji ima sposobnost da penetrira led. Pregledajući mapu, naučnici su primetili da se duboko ispod glečera Hijavata, na severozapadu Grenlanda, krije kružna depresija ogromnih razmera, do tada potpuno neprimećena.
Misiji se veoma brzo priključio istraživač glečera iz Nase, Džo MekGregor. On je uz pomoć Nasinih satelita Tera i Akva ispitao površinu leda Hijavate, i ubrzo našao dokaze za postojanje kružne formacije na datoj lokaciji, konzistentne sa onim što je topografska mapa prethodno pokazala.
Internacionalni napori se tada nastavljaju uz pomoć Nemačke. Kako bi se pronalazak definitivno potvrdio, naučnici sa nemačkog Instituta Alfred Veneger su u maju 2016. istraživačkim avionom preleteli iznad glečera, i izvršili precizna merenja kako površine leda, tako i kratera ispod njega. U ove svrhe je ponovo korišćen radar sa sposobnošću penetracije ledenih slojeva, ovog puta omogućen od strane Univerziteta Kanzasa.
Studija koja je i zvanično najavila otkriće, navodi i da je krater verovatno nastao pre manje od 3 miliona godina, kada je meteorit, sastava bogatog gvožđem i prečnika od oko jednog kilometra, udario u severozapadni deo Grenlanda. Nastala depresija je vremenom postala u potpunosti pokrivena debelim slojem leda.
Vodeći autor studije, danski profesor Kurt Kjar (Kurt Kjær), iznenađen je nivoom očuvanosti kratera. Imajući u vidu da je led izuzetno dobar erozivni faktor, bilo bi očekivano da su tragovi udara odavno nestali. On zato smatra da je moguće da se udar desio mnogo ranije, krajem poslednjeg ledenog doba. Ovo bi ga svrstalo u neke od najmlađih kratera za koje znamo.
Kvarcni pesak, pronađen u reci koju hrani glečer Hijavata, je pokazao znake deformisanja koji su mogli nastati samo izuzetnom udarnom silom. Naučnici ovo smatraju direktnim dokazom da je u pitanju udarni krater meteorita.
Koja je razlika između meteora, meteorita i meteorida?
Meteorid je malo, čvrsto telo koje se kreće kroz svemir.
Meteor je svetlosni trag koji objekat poput meteorida, ili nekog drugog malog nebeskog tela, ostavlja dok sagoreva u atmosferi, a koji je poznat pod nazivom “zvezda padalica”.
Meteorit je ono što od objekta ostane nakon prolaska kroz atmosferu, u kojoj najveći broj sličnih objekata u potpunosti sagori, i što padne na površinu planete ili njenog meseca.